Кхолламан цхьа де - Абузар Абдулхакимович Айдамиров

Хьун хьакха вахана бутт кхочуш, стомара лулахоша цуьнга хабар кхачийра, да-нана чІогІа цомгаш больницехь Іуьллу, чехкка цІа кхача аьлла.

ХІинца иза больницин корехь ву. Цкъа, водий, десте чохь Іуьллучу цІийнан коре хІутту, тІаккха да волчу вогІу. Оцу шина корана йуккъехь некъ биллина цо. Амма корах чухьежар бен, кхин цаьрга вистхуьлийла дац. Десте гуттар а чІогІа йу. Иза синкхетамехь йац. Муса коре хьаьвзича, Мохьмад, цкъа халла охьа а хиъна, вистхилира. Амма Мусана ца хезара цо дуьйцург. Мохьмад йуха а дІатевжира. Муса вехха хьийжира кІайчу гІайбех халла бен ца къаьстачу ден кІайчу може, мокхачу йуьхь тІерачу буткъбеллачу мере, нур дайначу бІаьргашка… Коьрте хьийза цхьаъ цхьаннел ирча тайп-тайпана ойланаш. Беснешна тІехула охьаледара дуьра бІаьрхиш. Садукъдан санна, логе хІуьттура хораман шад. Цо беснешна тІе куьг хьоькху, мара ийзабо. Амма лиэдачуьра сацац йа ши бІаьрг а, йа мара а. Маржа дуьне йаІ! Леш доллу-кх и шиъ. Іожалла-м хІоранна а тІехІотта йезаш киртиг ма йу. Дай-наной а даим лаьтташ ма дац. Мацца лей а, цкъа ле уьш. Муса ша а лийр ву цкъа. И дац цуьнан дагна бала бинарг. Цуьнан ши бІаьрг догІанах белхориг, цуьнга са уьйзуьйтург кхин ду. Даймахке, доьзалшка, йиша-веше сатуьйсуш, леш доллучу цаьршиннах къахета. И шиъ делча, цо хІун дийр ду цаьршинна? Больницера цІа дига деза, дІадолла кечдан деза, дІадолла а деза. Мила вер ву цунна улло? Хьан дийр ду цуьнан жимачу дагна маслаІат? Муха воьрзур ву иза шийлачу, йаьссачу, къечу хІусаме ша? ХІун хир ду цунах цаьршиннал тІаьхьа? Мичахь бу-те цуьнан йижарий? Дийна вуй-те ШахІид? Хаац-кх царна тахана Муса дедоьхна хьийзийла.

Кийрара мохь ца балийта гІерташ, дог къуьйлура цо. Дехьо коре хьийзачу Іалхех а эхь хетара велха. Муса жима ма вац, цуьнан пхийтталгІа шо ду. Хаза хир ма дац, иза воьлхуш гича. Амма, амма ма чІогІа кийра хьаьвзина хІара бала! Логе хьалагІерта иза, кхин дІа сецалац иза…

Везан Дела, хаац-кх цхьанне а хІокхуьнан кийрара къаьхьа бала. Мохь аьлла ша велхале, Іалхина генавала гІоьртина, больницина гуонах йолчу баролна тІехьоду иза. Амма цуьнан ницкъ ца кхочу оцу масех секундехь сатоха.

Цуьнан кийрара къора мохь болу…

Дог йухадерза ца туьгуш, букъ тоьхна, пенах корта а таІийна, вехха лаьтта иза цигахь. Цунна ца хаало Іалха шена тІевогІуш а, цо шен белша тІе куьг дуьллуш а.

– Ма велха, кІант, – хеза цунна, генараь санна. – Ма велха. Хьо жима велахь, а нохчочуьнгахь товш дац велхар. Дика тІедеача – куравала а ца веза, бохам тІебеача – велха а ца веза. Халонна тІеІоттавелча, гор вужуш ца хуьлу, ткъа берриге ницкъ тІе а гулбой, текхаш вахана а, хьалха дІавоьду! Хьалаайбал хьайн корта!

Мусан букъа тІехьахула дІа куьг а дохуьйтий, иза шена тІеозаво Іалхас. ТІаккха, цуьнан пхьарс а лоций, цуьнца цхьаьна больницехьа дІаволало.

– ЦІе хІун йу хьан?

– Муса йу.

– Гой хьуна, Муса, хьо оцу шина коре хьийзаш, тергалвеш Іийра со. Суна гира, кийра хьаьвзинчу балано бІарзвина, сайх къаьхкина хьо йуьстахволуш а. Стаг даим могаш а ца лаьтта, даим дийна а ца лаьтта. Амма, цомгаш хиларх, чІогІа цамгар кхетарх даим леш а ца хуьлу. Суна тахана гина хьан да-нана. Нана чІогІа йу, амма Мохьмад гІолехь ву. Да-нана даим лаьтташ дац. Церан дай-наной белла, сайниш а лийр бу, вай дерриг а лийр ду. Иштта ма ду дуьне. Хьуна иза хаьа. Хьо бІарзвинарг кхин ду. И ший лахь, айхьа царна а хІун дийр ду-те, царал тІаьхьа хьайх а хІун хир ду-те бохуш, ойланаш йеш, бІарзвелла хьийза хьо. Оцу Дала мукъалахь, и шиъ толур ду. Амма, Дала шайна тоьхна оьмар чекх а йаьлла, и шиъ лахь а, церан вежарша, кІенташа лелон дерг лелош, и шиъ дІа а дуллур ду ас, ткъа хьо хьайн нахана тІекхаччалц, сайн кІентан санна, хьан дола а дийр ду. Хьуна оьшучохь да а, вежарий а хир ду тхо кхо ваша. Вохий ма хьийза.ТІехула тІе, хьуна цхьанна тІехІоьттина ца Іa xIapa де. Цомгаш хилларг, кху чохь лоьраша дика дарбанаш а леладой, товой аравоккху. Да-нана деллачу берийн Іедало дола до. Ца гина хьуна эвла чу вуллучохь гуонаха беш йолуш долу даккхий, дехий, кІайн цІенош? Интернат йу иза. Нохчийн маситта бер ду цигахь кхобуш. Даа а, тІедуха а ло царна, хаза чохь Іен цІенош ду, кІеда, цІена мотт-гІайба йу, хьоьхуш хьехархой бу. Ша мел холчохь делахь а, Іедало витац стаг бохамехь тесна. Вало, хІинца вайша Мохьмад волчу гІур ву.

Йехачу цІеначу сени чу ваьлча, цаьршинна дуьхьалкхийтира лор-йиша.

– Шуна хІун оьшу, накъостий?

– Цомгашчу воккхачу стагана тІехІотта лаьара тхойшинна.

– Мила ву иза?

– Покровкера Мохьмад.

– Фамили?

– Хаац суна. Зуда а, майра а цхьаьний далийна и шиъ. Суна хетарехь, воккха стаг и дІо неІ йолчу палатехь ву.

Лорйишас корта хьовзийра.

– Мегар дац цунна тІеваха. Къамелдар дика дац цунна.

– Амма, цунна тІе ца хІиттича, цадовлуш хьал хІоьттина-кх тхан.

– ХІан-хІа, мегар дац. Кхетий хьо, иза хІинца а чІогІа ву.

Лорйишин пхьарс а лаьцна, иза а эцна, дехьо а ваьлла, цуьнца лохха къамел дан хІоьттира Іалха. Наггахь Мусагахьа бІаьрг тухуш, корта а теІош, Іалхе ладоьгІуш лаьттара лорйиша.

ТІаккха, дежурки чу а йахана, ши халат йохьуш, сихха йухайирзира.

– Сагатдо ахь, жима стаг? – хаьттира цо, халат тІейуха Мусана гІо а деш. – Баккхий нах кестта, то а белла, цІа богІур бу. Воккха стаг вуьззина къонах ву. Оццул чІогІа кхетта цамгар иэший цо. Тахана хІума а кхаьллина, метта охьа а хуу. Са ма гатде, диканиг. Кестта цІа догІур ду и шиъ. Жимма ахь сатоьхчахьана, дерриг а дика хир ду.

ХІун дара а хаац, Іалхин а, оцу догцІеначу оьрсийн йоьІан а дешнаша сапаргІат даьккхира Мусан. Лесхозехь наха шен дола деш, церан мах хадо ца хиира цунна. ХІетахь иза бохамехь вацара, ткъа хІинца бохам тІехІоьттича, цунна хьалха ша висина моьттинчу хенахь хааделира Мусана ша цхьа воцийла а, адамийн дикалла а.

ХІара шиъ чукхаьчча, Іалхас делла салам дІа а оьцуш, хьалаайъавала гІоьртира Мохьмад. Амма Іалха, цуьнан оза куьг схьа а лаьцна, белша тІе дайн куьг диллина, саца а вина, уллохь лаьттачу гІанта тІе охьахиира.

Мохьмадца цхьаьна палатехь Іуьллуш кхин а кхоъ стаг вара. Іалхина бІаьрг ма-кхийтти хиира уьш мича къомах бу. Доккха сира ши мекх а, озачу йуьхьа тІехь боккха, беха мара а болуш волу воккха стаг гуьржи вара. Цунна дуьхьал маьнги тІехь коьртахь къорза пес йерг узбек вара. Сонерчу маьнги тІехь нохчийн жима кІант Іуьллура.

Мохьмадна уллорчу тумбочкина тІехь